کانی شناسی، ژئوشیمی و خاستگاه سنگ های نفوذی و خروجی چهارفرسخ، خاور پهنه ی لوت

توده­های نفوذی و خروجی چهارفرسخ در 25 کیلومتری شمال باختر نهبندان و در فاصله­ی 165 کیلومتری جنوب بیرجند قرار گرفته و از نظر زمین شناسی در حاشیه­ی خاوری پهنه لوت به حساب می­آیند. نفوذی های چهارفرسخ به سن ژوراسیک در درون شیل ها و ماسه سنگ های سازند شمشک تزریق شده اند. طیف ترکیبی نفوذی ها عبارتند از مجموعه ای از سنگ های گابرو، دیوریت، سینوگرانیت، کوارتزمونزونیت، تونالیت هورنبلند دار، گرانودیوریت، گرانیت، پگماتیت، آپلیت. این واحدها از کانی های کوارتز، پلاژیوکلاز، ارتوکلاز، هورنبلند و بیوتیت بوده و بیشتر دارای بافت دانه­ای هستند، و تنها در گابروها می­توان آثار پیروکسن را مشاهده کرد. خروجی های چهارفرسخ بیشتر ترکیب داسیت تا آندزیت دارند و دارای ترکیب کانی شناسی پلاژیوکلاز، هورنبلند، کوارتز، بیوتیت و بافت پورفیری هستند. نفوذی های گرانیتوئیدی نیمه قلیایی، متا آلومینوس تا پرآلومینوس و از نوع گرانیت های i هستند هر چند که تمایل به آلایش به پوسته نشان می دهند. نمودارهای تمایز محیط زمین ساختی نشان دهنده­ی وابستگی این توده ها به جایگاه گرانیتوئیدهای قوس های آتشفشانی است. به نظر می­رسد که تشکیل خروجی های چهارفرسخ به سن ائوسن می تواند وابسته به فرورانش شاخه­های اقیانوس نئوتتیس در کرتاسه باشد در حالی که تشکیل نفوذی­های چهارفرسخ به سن ژوراسیک با ماگماتیسم کرتاسه توجیه پذیر نیست و احتمالاً تشکیل آن­ها با خروجی­های منطقه تفاوت دارد. به نظر تشکیل نفوذی­های چهارفرسخ مشابه تشکیل توده نفوذی شاه کوه از ذوب بخشی سنگ­های قاعده پوسته قاره­ای که در اثر هضم سنگ­های دگرگونی و رسوبی پوسته فوقانی میزبان خود هنگام جایگزینی آلودگی حاصل کرده­اند، تشکیل شده است.